Mỗi người sống trên đời đều sẽ gặp những chuyện không như ý. Khi gặp rắc rối, có người lựa chọn cách chủ động đối mặt nhưng có những người lại trốn tránh và than phiền, oán trách. Khi chúng ta bắt đầu oán trách, thực ra chúng ta đã bắt đầu để những chuyện không tốt len lỏi vào sinh mệnh của chính mình.
Điều gì quyết định vận mệnh của chúng ta?
Vào một ngày đẹp trời, có người bước vào thăm công viên thành phố. Sau một vòng dạo chơi anh bước ra và bực tức nói: “Nơi này đã không sạch sẽ lại còn bốc mùi, sau này nhất định sẽ không đến nữa”. Một người khác cũng bước vào công viên dạo chơi một vòng. Khi đi ra anh cảm thán khen rằng: “Đẹp quá! Nơi nào cũng có hoa tươi, đến đâu cũng thấy hương thơm say đắm lòng người”.
Cùng một công viên nhưng vì sao lại có hai phản ứng hoàn toàn trái ngược đến vậy? Đó là bởi vì người thứ nhất chỉ để ý đến phân chó phân mèo, đi đến đâu anh ta cũng nhìn chằm chằm vào gốc cây hay bên dưới khóm hoa, chỉ tập trung chú ý tìm bằng chứng. Kết quả anh chỉ thấy công viên bẩn thỉu. Còn người kia thì tha thẩn dạo chơi vãn cảnh, mắt luôn ngắm nhìn những đoá hoa tươi đẹp và cảnh quan xinh xắn. Anh tập trung chú ý thưởng thức ngày xuân tươi đẹp, cảnh vật tưng bừng sức sống, thỏa thích cảm nhận vẻ đẹp của thiên nhiên và của cuộc sống.
Công viên này cũng giống như thế giới của chúng ta, và hai vị khách nói trên là tiêu biểu cho hai tâm thái: ‘oán trách’ và ‘cảm ơn’, cũng tiêu biểu cho hai vận mệnh: ‘thất bại’ và ‘thành công’. Tâm thái khác nhau sẽ dẫn đến hành vi khác nhau, từ đó ảnh hưởng đến vận mệnh và cuộc đời. Có một bậc trí giả từng nói: Nhìn thấy tức là đắc được. Nhìn thấy thứ gì tức là đắc được thứ đó. Thực tế không phải tri thức hay IQ quyết định vận mệnh, mà là tâm thái quyết định vận mệnh cuộc đời.
Cách đơn giản nhất thay đổi tâm thái và cuộc đời chính là: Không oán trách
Sức mạnh của “không oán trách” lớn nhường nào? Nước Mỹ có một nhà văn từng ngồi trên một chiếc taxi vô cùng đặc biệt: Tài xế mặc rất chỉnh tề sạch sẽ, chiếc xe bóng loáng, và bên trong xe cũng rất sạch. Ông vừa ngồi xuống thì tài xế đưa cho ông một tấm thiệp tinh tế xinh xắn, trên đó viết: “Trong không khí thân thiện chúng tôi sẽ đưa hành khách đến nơi nhanh nhất, an toàn nhất và tiết kiệm nhất”.
Trông thấy những chữ này, đôi mắt nhà văn bừng sáng, trong lòng ông thầm nghĩ: Người tài xế này quả là xuất chúng. Lúc đó người tài xế nói: “Xin hỏi ông có muốn uống một chút gì không ạ?”. Nhà văn lấy làm lạ hỏi: “Xe của anh lẽ nào còn cung cấp cả đồ uống?”. Tài xế mỉm cười nói: “Vâng, tôi cung cấp cà phê và đồ uống, hơn nữa còn có nhiều loại báo và tạp chí khác nhau”.
Nhà văn hứng thú hỏi: “Vậy có thể cho tôi ly cà phê nóng được không?”. Lái xe liền lấy chiếc bình giữ nhiệt rót một ly cà phê cho nhà văn, sau đó lại đưa cho ông một tấm thiệp. Trên tấm thiệp có tên các loại báo chí và danh sách các tiết mục truyền hình. Nhà văn bỗng cảm thấy chiếc xe này quá đặc biệt. Ông không xem báo cũng không nghe nhạc, mà chỉ trò chuyện với tài xế. Người tài xế này còn thiện ý nói với nhà văn rằng còn có một con đường ngắn hơn để đi đến đích, và rằng ông có muốn đi không. Nhà văn cảm thấy vô cùng ấm áp.
Vị nhà văn tò mò hỏi tài xế: “Tại sao cước phí xe của anh không hề cao hơn những người khác? Những taxi tôi từng đi, các tài xế thường oán trách đường tắc, oán trách thu nhập thấp, còn anh thì luôn vui vẻ, hơn nữa lại còn cung cấp các dịch vụ rất chu toàn”. Tài xế trả lời: “Thực ra lúc đầu tôi cũng giống như người khác, thích oán trách, thời tiết xấu, thu nhập thấp, tắc đường… Mọi thứ diễn ra hàng ngày đều thấy rất tệ.
Cho đến một hôm tôi ngẫu nhiên nghe radio nói về cuốn sách ‘Thế giới không oán trách’, trong đó viết rằng: Nếu có thể chấm dứt oán trách cuộc sống thì bất kỳ người nào cũng có thể bước tới thành công. Tôi đột nhiên minh bạch: Mọi thứ tồi tệ, thực tế đều là do mình oán trách mà ra. Do đó tôi quyết định ngừng oán trách, bắt đầu thay đổi bản thân.
Năm thứ nhất: Tôi mỉm cười với tất cả hành khách, thu nhập liền tăng gấp đôi. Năm thứ hai: Xuất phát từ nội tâm, tôi quan tâm đến tâm tư của hành khách, đồng thời an ủi động viên họ. Điều này đã khiến thu nhập của tôi tăng thêm gấp ba. Năm thứ ba: Tức là năm nay, tôi biến taxi thành taxi 5 sao ít có trên toàn nước Mỹ. Ngoài thu nhập tăng lên liên tiếp, tôi còn có mối quan hệ tốt với nhiều hành khách. Hiện nay những người muốn đi xe tôi đều cần gọi điện hẹn trước. Còn ngài thì thực tế là tôi tiện đường đón một hành khách mà thôi”.
Oán trách không bằng thay đổi
Oán trách vận mệnh không bằng thay đổi vận mệnh, oán trách cuộc sống không bằng thay đổi cuộc sống. Nhà tâm lý xã hội học người Mỹ Festinger có một lý luận nổi tiếng rằng: 10% quyết định bởi những sự việc xảy ra trên thân bạn, còn 90% quyết định bởi phản ứng của bạn đối với những sự việc xảy ra. Cũng có nghĩa là trong cuộc sống chỉ có 10% sự tình là chúng ta không thể nào kiểm soát được, còn 90% sự việc là chúng ta có thể kiểm soát được. Đây chính là “Nguyên tắc Festinger” nổi tiếng.
Hãy xem xét một thí dụ như sau:
Buổi sáng Kastin dậy chải răng súc miệng, tiện tay để chiếc đồng hồ cao cấp ở bên bồn rửa. Vợ anh sợ đồng hồ bị thấm nước liền tiện tay để lên bàn ăn. Con trai đến bàn ăn lấy bánh mì, do bất cẩn đã động vào đồng hồ khiến nó rơi xuống đất và nứt vỡ. Kastin rất yêu quý chiếc đồng hồ, liền đánh cho con trai một trận. Sau đó mặt hằm hằm mắng cho vợ một chặp. Vợ anh thấy oan ức liền nói là sợ nước thấm vào đồng hồ. Kastin nói, đồng hồ của anh là loại chịu nước.
Thế là hai vợ chồng cãi nhau kịch liệt. Bực tức nên Kastin cũng không ăn sáng nữa, lái xe đến công ty. Khi gần đến công ty mới sực nhớ là quên cặp công văn, anh lập tức quay xe về nhà. Nhưng trong nhà không có ai, vợ anh đi làm rồi, con trai cũng đã đi học. Kastin lại để chìa khóa trong cặp công văn nên anh cũng không vào nhà được. Anh đành gọi điện cho vợ lấy chìa khóa.
Vợ anh vội vội vàng vàng trở về thì đụng phải sạp bán trái cây ven đường kiến trái cây văng ra tung tóe. Chủ sạp giữ cô lại không cho đi, đòi cô bồi thường. Cô đành phải bồi thường một khoản tiền rồi mới được đi. Sau khi lấy được cặp công văn, Kastin vội đến công ty nhưng cũng chậm 15 phút, bị sếp phê bình một trận rất nghiêm khắc. Tâm trạng Kastin buồn bực cực điểm. Trước khi hết giờ, anh lại vì một chuyện nhỏ mà cãi nhau với đồng nghiệp.
Vợ anh cũng vì về nhà sớm nên bị trừ hết tiền thưởng tháng. Con trai hôm đó tham gia trận đấu bóng, vốn có hy vọng vô địch, nhưng vì tâm trạng không tốt nên thi đấu kém, đã bị loại. Trong trường hợp này, đồng hồ rơi hỏng chỉ là 10%, còn các sự việc sau đó là 90%. Tất cả đều do đương sự không kiểm soát được 90% kia nên mới khiến hôm đó trở thành “một ngày náo loạn”.
Thử nghĩ, sau khi xảy ra 10% sự việc đó, giả sử Kastin thay đổi cách phản ứng, an ủi con trai: “Không sao, không sao, đồng hồ hỏng rồi cũng không sao, đem đi sửa là ổn thôi”. Như thế thì con trai vui mừng, vợ cũng vui mừng, bản thân anh tâm trạng cũng vui vẻ. Như thế thì tất cả những sự việc sau đó đã không xảy ra.
Có thể thấy nếu bạn không kiểm soát được 10% việc trước thì hoàn toàn có thể thông qua tâm thái của bạn mà quyết định 90% sự việc còn lại. Câu chuyện tương tự như vậy cũng diễn ra trong cuộc sống của tất cả chúng ta. Bởi vì oán trách mà khiến cả ngày không vui, thậm chí dẫn đến tổn thất còn lớn hơn.
Trong cuộc sống hiện thực có người thường oán trách: “Sao tôi lại đen đủi thế này, ngày nào cũng gặp những việc xui xẻo? Tại sao không để tôi yên ổn một chút, có được chút vui vẻ nhỉ? Ai có thể giúp tôi đây?”. Thực tế người có thể giúp chúng ta không phải là ai khác mà là chính mình. Vậy, chúng ta nên làm như thế nào? Thiên hạ chỉ có 3 loại việc: việc của mình, việc của người khác và việc của ông Trời
Người oán trách mình thì nên học cách chấp nhận bản thân. Người oán trách người khác thì nên chuyển lời oán trách thành lời thỉnh cầu. Người oán trách ông Trời thì nên cầu nguyện để nói lên nguyện vọng của mình. Như thế cuộc sống sẽ có những chuyển biến bất ngờ, cuộc đời cũng sẽ càng mỹ mãn tốt đẹp hơn.
Cuộc đời là một hành trình có thể lựa chọn. Chúng ta không thể nào kiểm soát được hoàn cảnh và người khác, nhưng chúng ta luôn luôn có thể kiểm soát chính mình. Bất mãn, oán trách, mâu thuẫn hoàn toàn không thể giải quyết được vấn đề, trái lại sẽ khiến chúng ta chịu năng lượng tiêu cực rất lớn, sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm trạng bản thân mình.
Thực ra cách thức góp ý mới là quan trọng nhất, chính là “bánh mỳ pate”: Khen ngợi, góp ý, lại khen ngợi. Như thế dần dần bạn sẽ trở thành người đến đâu cũng được đón tiếp. Người ưu tú là người không oán trách. Họ biết cách quét sạch những suy nghĩ tiêu cực, để nội tâm tràn đầy ánh nắng và hy vọng.
Tuệ An biên tập