Đạo chơi cờ, không chỉ là đơn thuần là nghệ thuật, hoặc là một cách để kiếm tìm lạc thú, mà hàm chứa trong nó là cờ đạo, bao gồm cả sự vận hành dựa theo biến hóa của số học và ẩn chứa trong đó là trí huệ cao siêu.
[Tiếp phần 1]
2. Đạo chơi cờ: Tận lãm thiên hạ cổ kim, minh bạch nhân thế, hiểu thiên đạo
“Quan”, chính là xem xét, quan sát. Có một câu tục ngữ được lưu truyền vô cùng rộng rãi trong tập 9 của tác phẩm “Tỉnh thế hằng ngôn” của Phùng Mộng Long: “Xem thế cờ không thể nói lên một người là chân hay là ngụy quân tử, nâng cốc nhiều lời đích thực là kẻ tiểu nhân”. Trong quá trình thi triển thế cờ, “quan” là rất quan trọng. Người ngoài cuộc cần tĩnh tâm quan sát, không thể nói bừa mà phá vỡ thế cục của bàn cờ; đảo loạn hành động khi chơi cờ; trong cục diện khi đang ngồi đối cờ, cũng không thể nói lời vọng ngôn mà cần phải chuyên tâm cẩn thận thăm dò đường đi nước bước. Vậy cho nên, “Quan” là một hành động cơ bản mà cả người trong cuộc và người ngoài cuộc đều nên có.
Tuy nhiên, người tu hành sẽ có cảm nhận sâu sắc hơn. “Thiên Thai tông” của Phật giáo cũng vô cùng coi trọng một phương pháp tu hành là “chỉ quan”, “chỉ” chính là phong bế tất cả tư tưởng và ý niệm, dứt bỏ vọng tưởng; “quan” là tĩnh tâm quan sát, sáng tỏ vạn sự vạn vật, thực sự nhìn thấu hết thảy biến hóa của sự vật. Cứ như vậy, “quan” đã trở thành một hành động hết sức bình thường của mỗi người, cũng trở thành một phương pháp để tu hành.
Ngay từ phần đầu của “Chu Dịch, Quan quái” đã có nói: “Công bằng chính trực mà quan sát thiên hạ”. Quan sát từ góc độ công bình và chính đạo, đối với “quan kỳ” và “quan thiên hạ” mà xét, là có sự thống nhất về đạo lý, tương thông về mặt đạo nghĩa. Còn như làm thế nào để quan sát được “Trung Chính”, dùng cách gì để thực hiện được “Trung Chính”, kiên trì ra sao để hành được “Trung Chính”, những phương diện này trên cơ bản đều nằm trong một quá trình tu luyện nghiêm khắc, người chân tu mới có thể ngộ được đến đó. “Quan” đến được bản lai của “Trung Chính”, chính là một cửa ải, một khảo nghiệm quan trọng về tâm tính của người ta, thăng hoa ở đây chính là cảnh giới tầng thứ của bản thể.
Trong ‘Hoàng Cực kinh thế thư – quyển quan vật ngoại’ của Thiệu Ung có nói rằng: “Dựa vào vật vừa xem vật vừa xem tính. Dựa vào bản ngã để vừa nhìn vật vừa nhìn tình. Tính công bằng mà sáng tỏ, tình là sai lệch mà hôn ám”. Đại ý ở đây chính là, nếu như nhìn sự việc bằng thiên tính thuần chân của con người thì tự nhiên sẽ công bằng và sáng suốt; còn nếu như dùng tình cảm và quan điểm cá nhân của con người để nhìn nhận thì thứ nhìn thấy được đương nhiên chính là sự bất công đen tối.
Thiệu Ung tiếp tục nhấn mạnh trong cuốn ‘Hoàng cực kinh thế thư – quyển quan vật ngoại’: “‘Đạo’ là gốc của thiên địa, thiên địa là gốc của vạn vật, dùng thiên địa mà quan sát vạn vật, lập tức vạn vật trở thành vạn vật, dùng ‘Đạo’ mà quan sát thiên địa, tức thì thiên địa cũng trở thành vạn vật. Đạo hướng tới Đạo, tận cùng hướng về trời, ‘Thiên’ hướng theo Đạo, tận cùng hướng về đất, thiên địa hướng về đạo, tận cùng hướng về vật”, (“Thiệu Ung toàn tập”, Tập 3, trang 1150) cũng có nói rằng, thiên địa đều là chiểu theo Đại Đạo mà vận hành, mà biến đổi, con người nếu như muốn hiểu được Đạo thì nhất định phải trải qua tu luyện. Nếu một người tu luyện chiểu theo quy luật vận hành của Đại Đạo mà quan sát thiên hạ, vậy thì, quy luật vận hành của vạn vật đều hàm chứa trong đó. Nhưng bây giờ, có bao nhiêu người trong xã hội hiện đại có thể tu Đạo, có thể minh ngộ Đại Pháp mà quan sát thiên hạ cùng vạn sự vạn vật đây?
Thiệu Ung tiếp tục tán thưởng mà nói rằng: Chí nhân, “Là người có thể dùng một tâm xem vạn tâm, dùng một sinh mệnh để nhận thức vạn sinh mệnh, dùng một vật để nhận thức vạn vật, dùng một đời để nhận thức vạn kiếp nhân sinh; Cũng là người có khả năng dùng tư tưởng để đại diện cho thiên ý, dùng miệng đại diện cho thiên ngôn, dùng tay đại diện cho công lý thiên thượng, dùng sinh mệnh bản thân đại diện cho vận mệnh thiên sự; Cũng là người tài năng trên tinh thông thiên thời, dưới tường tận tri thức địa lý, trong nhân gian thấu đạt lý lẽ vạn vật, thông suốt soi tỏ vạn kiếp nhân sinh; Đồng thời còn là người mang năng lượng di luân thiên địa, xuất nhập tạo hoá, tiến thoái cổ kim, biểu hiện bề mặt và bên trong của nhân sinh vạn vật.” (“Thiệu Ung toàn tập”, Tập 3, trang 1149). Thiệu Ung đã biểu đạt rõ ràng rằng những người tu luyện hữu đạo có khả năng tương thông liên kết từng người từng vật ở bên cạnh mình, thông suốt hết thảy trí tuệ cổ kim của tam tài thiên – địa – nhân, cái gọi là “trên thông thiên văn, dưới tường địa lý, giữa thấu hiểu nhân sinh” chính là như vậy. Mà ngay đến cả “Đạo Đức Kinh-chương 54” của Tiên Tần Lão Tử cũng đề cập đến: “Dùng bản thân để nhận thức bản thân. Dùng gia đình để nhận thức gia đình. Dùng quê hương để nhận thức quê hương. Dùng quốc gia để nhận thức quốc gia. Dùng thiên hạ để nhận thức thiên hạ. Ta dựa vào điều gì để thấu hiểu, quản lý, thống lĩnh thiên hạ. Chính là dùng phương cách như vậy đó.”
Từ đó mà suy ra rằng, khi tiến nhập vào thế cục của cờ vây, có thể phóng tầm mắt ra khắp thiên hạ, minh tỏ chuyện từ cổ chí kim, có lẽ không phải là một lời nói sáo rỗng. Trong “Dịch Chỉ” của Ban Cố, ông cũng ca ngợi bố cục của ván cờ: “Trên phỏng theo hình tượng của trời và đất, phía sau là sự cai trị của các bậc đế vương, ở giữa là quyền lực của ngũ bá, phía dưới là chiến quốc chi sự, minh tỏ được mất nơi thế gian, cổ kim lược bị”. Trong bài ‘Dịch kỳ tự’ của Tống Bạch cũng nói: “Bàn cờ bố cục lỏng lẻo, quy phạm cũng nhỏ, có thể nhìn thấy nền tảng của sự hưng vong suy bại, ba trăm quân cờ khô khan, suy tàn lắm thay, đều hướng tới sự minh tỏ và số mệnh của sự thành công hay thất bại”. Nhìn vào ván cờ nhỏ đó cũng giống như nhìn ra khắp thiên hạ, nó dường như cũng tương tự thiên lý nhãn với khả năng khán vật từ ngàn dặm của tiên nhân, cùng công năng thấu tỏ sự thịnh suy tự cổ chí kim. “Chu Dịch · Quan Quái” có nhắc đến: “Trời có thần đạo, bốn mùa không có sai biệt, bậc thánh nhân truyền ý chỉ của Thần, mà thiên hạ chịu quy phục”. Thiên có thiên tượng, địa có địa lý, người có việc nơi cõi người, thiên- địa- nhân tam tài ai cũng tuân theo thiên ý, ý chỉ của thượng thiên, cổ nhân từ sớm đã minh bạch được cái lý này mà quan sát thiên đạo. Thật đáng tiếc, con người hiện đại ngày nay, có bao nhiêu người có thể lĩnh ngộ được “Đạo của thiên thượng” đây? Thiên thượng, nếu như thật sự có đạo của trời, vậy thì “Thiên” chính là do chư thần cai quản, sự vận hành của trời đất là do thiên tượng biến hóa mà an bài, có thiên ý chỉ dẫn, có đạo lý của trời. Vậy nên, trong cuốn “Quan vật ngâm” của Thiệu Ung cảm thán rằng: “Thời có thể luân phiên thay đổi, vật có thể tuần hoàn xoay chuyển. Con người có thăng trầm thịnh suy, sự vật cũng có hưng vong suy bại” (trích: Y Xuyên Kích Nhưỡng tập, quyển thứ 14).
Thiệu Ung đã thông qua phương thức trong cuốn “Ngộ dịch quan kỳ cục” (trích trong: Thiên muộn u cư tức sự, y xuyên kích nhưỡng tập, quyển thứ 4), cùng với một đoạn trường ca “quan kỳ đại ngâm”, tổng cộng có 360 vận, 1800 chữ. Vì bài thơ quá dài nên không tiện biên soạn ở đây, độc giả có thể tham khảo “Thiệu Ung toàn tập – y xuyên kích nhưỡng tập” quyển 1. Nội dung trong đó liên quan đến: Tạo hóa của càn khôn, được và mất, họa và phúc, lời giải cho những thắc mắc từ xưa tới nay, đạo lí đối nhân xử thế, biến hóa của cát hung, đạo đức và phẩm hạnh, v.v. Chủ đề của bài thơ này là chơi cờ, phản ánh sự phát triển của vạn vật trong thiên địa, quan sát sự thăng trầm của lịch sử cổ đại từ cổ chí kim, điều này không thể so sánh với việc “xem” một ván cờ đơn giản. “Quan kỳ đại ngâm” có thể nói là loạt bài bình luận thơ ca với số lượng khổng lồ, Thiệu Ung qua đó đã ghi chép lại quá trình Đạo giáo hình thành và phát triển “quan sát thiên hạ, đo lường vạn vật, minh tỏ tương lai”, như lời của Tư Mã Thiên đã nói rằng: “Cứu thiên nhân chi tế, thông cổ kim chi biến, thành nhất gia chi ngôn” (tạm dịch: Nghiên cứu mối liên hệ giữa con người và thượng thiên, thông tỏ biến hóa từ xưa tới nay, hình thành nên tư tưởng của một gia phái).
Nếu như biết bối cảnh văn hóa Đạo thuật của Thiệu Ung, bạn có thể nhận ra rằng kiệt tác “Hoàng cực kinh thế” của Thiệu Ung chính là một cuốn sử học, nghiên cứu về quá khứ và hiện tại. Cuốn sách tính toán ngược lại từ niên đại thời Đường và Tống, không được ghi lại chính xác trong các tài liệu lịch sử là “Nghiêu, Thuấn và Vũ cho đến thời Tây Chu”, lấy đây làm một hình mẫu, ngụ ý rằng thế nhân cũng có thể sử dụng tham chiếu này để tính toán các sự kiện lịch sử khác nhau trong tương lai. Chỉ là thiên cơ không thể được tiết lộ, xem cờ cũng không thể nói ra rõ ràng, nội dung trong cuốn “Hoàng Cực kinh thế” chỉ tính quá khứ cùng hiện tại, dùng để thức tỉnh thế nhân, vậy đã là đủ; còn về các trạng thái xã hội khác nhau trong tương lai, chỉ cần vận dụng các phương pháp trong sách để suy tính là có thể có lời giải. Đây chính là một loại cảnh giới “Quan kỳ bất ngữ” của bậc chân quân.
Có người có thể nói ngày nay người chơi cờ có ngàn vạn người, các thế cờ phổ cũng có hằng vô số, tại sao không có năng lực thông cổ quán kim như vậy? Hiển nhiên là do người hiện đại đắm chìm trong văn hóa hiện đại, làm rất nhiều sự tình so với cổ nhân tu Đạo ngày trước còn sai kém quá nhiều, đương nhiên là sẽ rất khó lý giải cái gì gọi là “nhìn vạn vật thông qua Đạo”, tức là chưa hiểu được ý nghĩa thực sự của việc “quan” thông qua tu vi của cổ nhân, cho nên bị giới hạn trong bố cục rối ren của bàn cờ và những tranh đấu trong đó, trạng thái cá nhân như vậy làm sao có thể đột phá, đạt được thành tựu là “Nhìn thiên hạ” cùng nhân sinh cảm ngộ đây.
Dùng góc nhìn phàm tục để quan sát thiên hạ vạn vật, thứ nhận được chỉ là những nguyên lý thiên lệch và mơ hồ. Còn nếu như dùng con đường tu luyện thông qua ‘Đạo’ để chiêm nghiệm, cái bạn nhận được sẽ là trí huệ tam tài thiên-địa- nhân xuyên suốt từ thượng cổ đến nay. Người tu luyện quan sát thế cờ mà ngộ rõ ra đạo lý, đây có thể là loại trí tuệ gì, thành tựu gì trong tạo hóa của vạn vật đây?
(Còn tiếp)
Nguồn: DKN
Leave a Comment